Hiện nay, nuôi chim cút đang trở thành một mô hình chăn nuôi phổ biến, được nhiều hộ gia đình lựa chọn để phát triển kinh tế. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả cao và đảm bảo lợi nhuận, việc kiểm soát dịch bệnh là yếu tố then chốt. Tùy theo từng giai đoạn phát triển, chim cút có thể mắc phải một số bệnh phổ biến như: cầu trùng, CRD, Newcastle, mổ lông, thương hàn…
Thực tế, hiệu suất chăn nuôi ở Việt Nam hiện vẫn phụ thuộc đáng kể vào khả năng quản lý và kiểm soát dịch bệnh. Do đó, người chăn nuôi cần nắm rõ đặc điểm, nguyên nhân và cách phòng trị của từng bệnh.
Bệnh cầu trùng
- Tác nhân: Ký sinh trùng hình cầu (Eimeria), thường xâm nhập qua thức ăn, nước uống bị nhiễm mầm bệnh hoặc do côn trùng, chuột, ruồi mang đến.
- Triệu chứng: Tiêu chảy phân nhão kèm máu tươi; thường xảy ra ở cút con từ 5 – 15 ngày tuổi – giai đoạn sức đề kháng yếu, dễ tử vong với tỷ lệ cao. Ở cút trưởng thành, bệnh vẫn có thể xảy ra nhưng mức độ thiệt hại thường nhẹ hơn.
Bệnh Newcastle
- Nguyên nhân: Do virus gây ra.
- Dấu hiệu nhận biết: Cút kém ăn, xù lông, vẹo cổ, xã cánh, liệt chân, phân lỏng màu xanh hoặc trắng.
- Hậu quả: Bệnh thường gặp ở cút đẻ, gây chết hàng loạt, giảm sản lượng và chất lượng trứng (vỏ mỏng, màu xấu, kích thước nhỏ).
- Đặc điểm dịch tễ: Bệnh diễn biến ở 3 dạng – cấp tính, bùng phát nhanh và mãn tính. Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, vì vậy cần ưu tiên các biện pháp phòng ngừa, đặc biệt là tiêm vắc xin.
Bệnh NewCastle gây trứng xấu
Bệnh CRD (Hen hô hấp mãn tính)
- Tác nhân: Vi khuẩn Mycoplasma gallisepticum.
- Biểu hiện: Chim ủ rũ, xù lông, khó thở, chảy nước mũi, phát tiếng kêu “quéc quéc”. Ở cút đẻ, sản lượng trứng sụt giảm đáng kể.
- Đường lây: Qua không khí và dịch tiết đường hô hấp. Một số trường hợp cút con nhiễm bệnh ngay từ khi nở do vỏ trứng mang mầm bệnh.
- Lưu ý: CRD thường kéo theo nhiễm khuẩn kế phát do E.coli, khiến tình trạng bệnh nặng hơn và thiệt hại tăng cao.
Bệnh thương hàn
- Tác nhân: Vi khuẩn Salmonella.
- Triệu chứng: Cút ủ rũ, mắt lim dim, phân loãng màu trắng, xã cánh, chết nhiều. Ở cút con, phân có thể lẫn máu; ở cút đẻ, sản lượng trứng giảm 10–30%, trứng đầu nhọn, vỏ mềm.
- Thực tế điều trị: Người chăn nuôi thường sử dụng kháng sinh (thậm chí liều cao) để đối phó với các bệnh do vi khuẩn. Tuy nhiên, lạm dụng kháng sinh lâu dài khiến sức khỏe tổng thể của đàn giảm, ảnh hưởng đến năng suất. Đối với bệnh do virus, ngoài tiêm phòng, hiện chưa có thuốc đặc trị; khả năng phục hồi phụ thuộc vào sức đề kháng tự nhiên của cút.
Xu hướng mới: Kiểm soát dịch bệnh không dùng kháng sinh
Trong bối cảnh Chính phủ đang siết chặt và hướng tới loại bỏ kháng sinh trong chăn nuôi, nhiều trang trại đã chuyển sang áp dụng các giải pháp sinh học.
Một số hộ nuôi chim cút cho biết họ đã thử nghiệm sản phẩm chứa thành phần từ vách tế bào lợi khuẩn Lactobacillus rhamnosus. Theo nhà sản xuất, thành phần này đóng vai trò như kháng nguyên, kích thích hệ miễn dịch của cút tạo ra kháng thể, giúp tăng khả năng chống chịu với mầm bệnh.
Cục Chăn nuôi cũng định hướng giai đoạn 2020 – 2030, tầm nhìn 2045 sẽ ưu tiên ứng dụng công nghệ cao, sản xuất các chế phẩm sinh học thay thế kháng sinh, trong đó công nghệ tách vách tế bào lợi khuẩn là một hướng đi đang được khuyến khích và hỗ trợ.